به چه کسی گفتار درمان می‌گوییم؟

گفتار درمانان، که گاهی از آن‌ها به عنوان آسیب شناسان گفتار و زبان نیز یاد می‌شود، کسانی هستند که به ارزیابی، تشخیص و درمان می‌پردازند و به پیشگیری از اختلالات مربوط به گفتار، طرز تکلم، فرایند‌های ذهنی برقراری ارتباط، صوت، بلع و نیز روانی گفتار کمک می‌کنند.

متخصصین گفتار درمانی دقیقاً چه کاری انجام می‌دهند؟

• گفتار درمانان (SLTs) درمان‌هایی برای زندگی بهتر ارائه می‌کنند و از کودکان و بزرگسالانی که در برقراری ارتباط، خوردن، نوشیدن یا بلعیدن مشکل دارند، پشتیبانی و مواظبت می‌نمایند.
• متخصصین گفتار درمانی بیماران‌شان را از جهت مشکلات گفتاری، طرز تکلم و برقراری ارتباط با افراد دیگر در تمامی سنین آن‌ها را ارزیابی و درمان می‌کنند تا این بیماران بتوانند ارتباطات بهتری را با محیط اطرافشان برقرار کنند. همچنین این متخصصین به منظور حمایت و پشتیبانی از افرادی که مشکلات بلع و خوردن دارند به ارزیابی و درمان آن‌ها می‌پردازند و برای هر بیمار یک برنامه‌ی‌ درمانی شخصی ترتیب می‌دهند.
• گفتار درمانان با استفاده از مهارت های تخصصی، به ‌طور مستقیم با خود بیماران و مراقبین آن‌ها کار می‌کنند و حمایت‌های درخور ومناسب با هر فرد را ارائه می‌دهند. همچنین آن‌ها با معلمان و دیگر متخصصین سلامت مثل پزشکان، پرستاران و دیگر متخصصین مربوطه‌ حوزه‌ی سلامت و روانشناسان به طور دقیق کار می‌کنند تا برای هر کس برنامه‌ی درمانی منحصر به‌فردی را تدوین کنند.

چه کسانی می‌توانند از گفتار و تکلم درمانی استفاده می‌کنند؟

هرکسی در هر سنی می‌تواند از گفتار درمانی بهره ببرد، به عنوان مثال:

• اطفال: متخصصین گفتار درمانی نوزادان نارس و شیرخوارانی را حمایت و پشتیبانی می‌کنند که دچار وضعیت‌هایی مثل فلج مغزی، شکاف کام و سندرم داون هستند و در همان روزهای اولیه‌ با نوشیدن، بلعیدن و بازی‌های ابتدایی و مهارت‌های برقراری ارتباطی مشکل دارند .
• کودکان: گفتار درمانان از کودکانی حمایت می‌کنند که تازه به حرف آمده و دارای مشکلات گفتاری، زبانی و برقراری ارتباط مانند لکنت زبان هستند البته باید در نظر داشت که در واقع این‌ها مشکلات فرعی بر دیگر وضعیت‌هایی مثل مشکلات یادگیریو شنیداری هستند.
• افراد بالغ دارای مشکلات یادگیری: گفتار درمانان از بزرگسالانی پشتیبانی می‌کنند که بیماری‌های رشدی از قبیل ناتوانی های یادگیری، اوتیسم و سندرم داون دارند.
• بزرگسالان: آسیب شناسان گفتار و زبان از بزرگسالانی پشتیبانی و حمایت می‌کنند که به دلیل شرایط پزشکی خاصی مانند سکته، سرطان سر و گردن، بیماری پارکینسون و جنون مشکلات برقراری ارتباط و/یا بلع پیدا کرده‌اند.

چه اختلالاتی با گفتاردرمانی، درمان می‌شوند؟

اختلالات دوران کودکی

گفتار درمانی کودکان در کلینیک آرمانی شامل ارزیابی و درمان کودکانی می‌شود که اختلالات ارتباطی و بلع دارند. کودکان در این کلیلنیک معمولاً به‌طور هفتگی یا دو هفته یکبار معاینه و درمان می‌شوند. علاوه بر درمان، بر آموزش خانواده نیز تأکید خاصی وجود دارد زیرا این کار می‌تواند به پیشرفت کودک در حفظ و تعمیم مهارت های تازه به دست آمده خارج از محیط درمان، کمک ‌کند.

• تعلل / اختلال در گفتار و طرز تکلم در دوران کودکی - اختلال ارتباطی که منجر به تأخیر در رشد و ایجاد مشکلاتی در توانایی ایجاد گفتار می‌شود.
• کنش‌پریشی رشدی گفتار (آپراکسی) – اختلالی حرکتی در گفتار است که باعث می‌شود کودکان در هماهنگی حرکات مورد نیاز دهان‌ برای تولید و ترکیب اصوات به منظور شکل دادن هجاها و کلمات به‌طور صحیح، دچار مشکل شوند.
• اختلالات فرآیند واجی – این اختلالات، الگویی با قاعده از اشتباهات گفتاری در کلماتی خاص است که در کودکان خردسال شیوع دارد اما اگر بعد از گذشت سن خاصی باز هم بر آن پا فشاری می‌کنند، ممکن است یک اختلال باشد.
• سلسله اختلالات اوتیسمی – اختلالاتی عصبی و رشدی که با داشتن نقایصی در ارتباطات اجتماعی توصیف می‌شود.
• اختلالات رفتاری - این اختلالات بر روش برقراری ارتباط زبانی و غیر زبانی کودک مثل مهارت‌های محاوره، وضعیت قرار گیری بدن، حالت بدن و ارتباط چشمی تأثیر می‌گذارد.
• شکاف کام – هنگامی اتفاق می‌افتد که سق دهان کاملاً بسته نشده باشد وحتی ممکن است شکافی تا درون حفره‌ی بینی گسترش یافته باشد.
• لکنت زبان – یک اختلال گفتاری است که کودک کلمات یا عبارات را تکرار می‌کند، تلفظ ضعیفی از کلمات دارد، کلمات یا صداها را جا می‌اندازد و یا برخی کلمات را طوری تلفظ می‌کند که تشخیص آن‌ها سخت است. لکنت زبان متعارف در زمان رشد و نمو کودک تا زیر پنج سال امری عادی است، ولی اگر بعد از آن باز هم ادامه پیدا کند شکل اختلال به خود می‌گیرد.
• سندرم داون – اختلالی که به دلیل وجود یک کروموزوم اضافی 21 ایجاد می‌شود و با معلولیت ذهنی و ویژگی های متمایز فیزیکی توصیف می‌شود.
• عضله شناسی دهان و صورت - عضله شناسی دهان و صورت، مطالعه‌ی عضلات و سازه‌های اسکلتی دهانی و صورتی است که بر صحبت کردن، بلع و/یا جویدن تأثیر می‌گذارند و شامل اختلالاتی مثل فشار زبان به جلو و معایب مربوط به سطح جونده‌ی دندان‌ها می‌شود.
• کاشت حلزون گوش – دستگاه کوچکی است که در گوش کاشته می‌شود تا به کودکان مبتلا به کم شنوایی یا ناشنوایی کمک ‌کند.
• ضایعه‌ی مغزی – آسیبی مغزی که به سبب شوکی شدید به وجود می‌آید.
• اختلالات عصبی اختلالاتی هستند که سبب اختلال در گفتار، زبان و بلع / غذا خوردن می‌شوند.
• سندرم آسپریشن - مشکلات غذا خوردن و بلع در نوزادان نارس به وجود می‌آورد.

اختلالات بزرگسالان

گفتار درمانی بزرگسالان شامل ارزیابی و درمان بزرگسالانی است که به دلیل سکته مغزی، ضایعه‌ی مغزی، بیماری‌های پیش‌رونده‌ و مشکلات حنجره، اختلالات بلعی و ارتباطی دارند. در این کلینیک معمولاً بزرگسالان دو تا سه بار در هفته در جلسات درمانی تک به تک، معاینه و درمان می‌شوند و برای پیشرفت بیشتر و تعمیم مهارت خارج از محیط درمانی نیز به آن‌ها برنامه‌های هفتگی ارائه می‌شود.

همه‌ی این اختلالات می‌توانند به سکته، تومور مغزی یا آسیب ضایعه‌ی مغزی مربوط باشند. اختلال تکلم، در فلج مغزی و دیگر بیماری‌ها مثل بیماری پارکینسون، فلج‌ چندگانه‌ و بیماری لو گرینگ (ALS) نیز رخ می‌دهد.

• زبان پریشی(آفازی) در واقع اختلال در تکلم است و به دلیل آسیب مغزی یا بیمارهایی رخ می‌دهد که منجر به مشکل در شکل دهی، ابراز، و / یا فهم زبان می‌شود.
• کنش‌ پریشى‌(آپراکسی) اختلال در شکل قرار گیری کلمات است، به طوری که کلمات و جملات درهم‌ و برهم‌ یا بی‌معنی به نظر می‌رسند.
• نارساگویى عضوى (دیس آرتری) گروهی از اختلالات گفتاری که به دلیل از کار افتادگی، ضعف، یا عدم هماهنگی عضلات مربوط به گفتار به وجود می‌آیند.
• اختلال در بلع(دیسفاژی) این اختلال در واقع مشکل در جویدن و بلعیدن مایعات و/یا جامدات است، البته اختلالات در بلع در تمامی موارد بالا رایج است. این اختلال نیز توسط متخصصین گفتار درمانی معاینه و درمان می‌شود. لینک به مقاله اختلالات نافذ

• اختلالات تلفظی که از آسیب‌های عصبی مانند سکته یا آسیب به سر ناشی می‌شود و به آن اختلال حرکتی گفتار نیز می‌گویند.
• اختلالات صوتی: شامل ناجور بودن صدا ، بلندى صدا، کیفیت صدا(گرفتگی صدا) یا از دست رفتن کل صدا می‌شود و ممکن است به دلیل آسیب تارهای صوتی به دلیل عمل جراحی، بد استفاده کردن از صدا (استفاده بیش از حد از صدا، فریاد یا آواز خواندن) بیماری (سرطان حنجره) و یا بیماری‌هایی (شکاف کام، فلج مغزی یا اختلال شنوایی) به وجود آید.
• اختلالات سلاست گفتار: (لکنت زبان) این اختلالات در واقع بریدگی و به‌هم ریختگی در جریان طبیعی ریتم گفتارند و شامل مشکلاتی مثل تکرار صداها، هجاها، کلمات و یا عبارات و نیز درنگ، کشیدن یا جا انداختن آن‌ها می‌شود و همچنین رفتارهایی که از شخصی به شخص دیگر متفات‌اند.

متخصصین گفتار درمانی چه جاهایی کار می‌کنند؟

گفتار درمانان با بچه‌ها، بزرگسالان، خانواده‌ها، مراقبان، و طیف وسیعی از نیروهای انسانی کار می‌کنند تا ارزیابی‌‌ها و برنامه‌های درمانی که به طور شخصی برای هر بیمار طراحی ‌شده‌اند را اجرایی نمایند تا به نیاز‌های ارتباطی و بلع آن‌ها به‌طور جداگانه رسیدگی ‌کنند.

گفتار درمانان در طیف گسترده‌ای از زمینه‌ها و محیط‌ها کار می‌کنند، از جمله:

• مراکز بهداشت و درمان
• بخش های بیمارستانی و واحدهای مراقبت های ویژه
• بخش بیماری‌های سرپایی
• مراکز کودکان، مدارس استثنایی و بازتوانی کودکان
• واحدهای ارزیابی، مراکز روزانه و خانه های سالمندان
• منزل بیماران
• دادگاه ها، زندان ها و دارالتأدیب‌های جوانان

* گفتاردرمانی چیست؟ 

گفتاردرمانی یکی از شاخه‌های توانبخشی است که به بررسی و درمان اختلالات گفتاری و زبانی در کودکان و بزرگسالان می‌پردازد. در ابتدا گفتار درمانگر نوع اختلال را با توجه به علائم و آزمون‌های مختلفی که انجام می‌دهد تشخیص داده و سپس با توجه به شدت و نوع اختلال، برنامه درمانی را طرح‌ریزی و اجرا می‌نماید.

* انواع اختلالات گفتار و زبان

1-تأخیر درگفتار و زبان

2- اختلال در روانی گفتار

3- اختلال صوت

4- اختلال زبانی

 5- اختلال تشدیدی

 6- اختلال تولیدی

1-تأخیر در گفتار و زبان

Delayed speech and language

کودکانی که به دلایل مختلف ازقبیل ناشنوایی و عقب ماندگی ذهنی دیرتر از حد طبیعی شروع به صحبت می‌کنند، توانایی گفتار و زبانشان متناسب با سن تقویمی آن‌ها نمی باشد و دچار تأخیر در گفتار و زبان هستند.

2-اختلال در روانی گفتار

Fluency Disorder

لکنت زبان(stuttering) زمانی اتفاق می‌افتد که در روند طبیعی گفتار وقفه‌های غیر طبیعی و ناگهانی بواسطه تکرار صداها، کشیده گویی، قفل و رفتارهای وابسته ایجاد شود.

3-اختلال در صوت voice disorder

زمانی اختلال صوتی وجود دارد که کیفیت، زیروبمی، بلندی و انعطاف پذیری صدای فرد با صدای افراد هم‌جنس و هم‌سن وی متفاوت باشد .

 4-اختلال زبانی

Language disorder

از جمله اختلالات زبانی آفازی است که در اثر آسیب به مناطق مختلف مغزی درنیمکره چپ و به عللی مانند تصادف، سکته مغزی، تروما و غیره بوجود می‌آید. در این بیماران اختلال در درک و بیان، خواندن، نوشتن و اختلال درنامیدن دیده می‌شود.

5-اختلال در تشدید

Resonance disorder

 اختلالات تشدیدی در اثر اختلال در عمکرد دریچه کامی- حلقی و به علل مختلف بوجود می آید. شکاف کام یکی از علل ایجاد اختلال در تشدید صدا می‌باشد.

6-اختلال تولیدی

 Articulation disorder

اختلال در تولید و بیان همخوانها و واکه‌ها (صداهای زبان) را اختلال تولیدی می گویند که به علل مختلف ایجاد شده و در کودکان شایع است. ممکن است به صورت حذف یکی ازهم‌خوانها، خرابگویی، اضافه کردن یک صدا و جانشینی دیده شود.

  سال‌های دانشجویی برای تمرین و بهبود بخشی به مهارت‌های اجتماعی مورد استفاده در زندگی شخصی و حرفه‌ای، ‌دوران حساسی تلقی می‌شود. دانشجویان خجالتی اغلب، مهارتهای اجتماعی را تکلیفی چالش انگیز برمی‌شمارند. علل خجالتی بودن بسیاراست، چند عامل برجسته و متداول آن عبارتند از: عزت نفس پایین و ترس از طرد شدن، نگرانی مفرط برای مورد تایید دیگران بودن و خاطرات آزار دهنده از تجربه‌های اجتماعی پیشین هرگاه دانشجویی به یکی از علل خجالتی بودن پیش گفته یا دیگر علل مربوط دچار باشد،‌چه بسا از دیگران دوری جوید، در فعالیتهای فوق برنامه دانشکده شرکت نکند، در کلاس اظهار عقیده نکند.  آغازگر یک گفتگو نباشد و نتوند با کسی قرار ملاقات بگذارد. همچنین آنها ممکن است در کمک خواستن، تاب و        تحمل در موقعیت‌های دشوار و ظاهری حاکی از   بی علاقگی به دیگران مشکل دارند. 

اگر من دانشجویی خجالتی هستم، برای احساس راحتی بیشتر در موقعیت‌های اجتماعی، چه می‌توانم بیاموزم ؟

 راهنمایی‌های زیر می‌تواند در برخورداری احساس اطمینان بیشتر به دانشجویان خجالتی کمک کند.

*نگرش هایتان را اصلاح کنید

 این کار را می‌توان در دو عرصه انجام داد. تغییر انتظارات غیر واقع‌گرانه از خودتان؛ تغییر اداراک تحریف شده خودتــان، مبنی براین که اگر کامل نباشید شما را سرزنش خواهند کرد.

تمرین کنید افکار خود منتقدانه از خودتان راجانشین افکار حمایت کننده‌تری از خودتان سازید.

مثلا به خودتان بگویید: " وقتی کسی مرتکب اشتباهی می‌شود، اکثرا می‌توانند از عهده اشتباه خود برآیند "،‌" چقدر خوب بود اگر اوضاع به نحو دیگری پیش می‌رفت، ولی هنوز که دنیا به آخر نرسیده " ،‌" هیچ کس کامل نیست، من هم همین طور."

*  برای بنای مهارت‌های اجتماعی با گام‌های کوچک و منطقی شروع کنید.

 با افرادی که روبه رو می‌شوید، با لبخند و تکان دادن سر سلام کنید. با یکی از همکلاسی‌هایتان که در نزدیکی شما می‌نشیند، دربارة موضوعاتی مانند تکالیف منزل، کتاب درسی، معلم، ‌امتحان، گروه ( آموزشی) صحبت کوتاهی کنید. در جلسة بعدی کلاس همین روند گفتگو را با همان همکلاسی‌هایتان پیش بگیرید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که آن ها برای شما آشناتر شوند و صحبت با آن ها برای شما طبیعی تر جلوه کند. شرکت در انجمن و گروههای مورد علاقه تان را در نظر بگیرید. هیچ چیز نمی تواند بهتر از کارکردن با یکدیگر در طرحی مشترک ، به شناخت افراد از یکدیگر کمک کند.

  *اظهار نظر کنید.         

  با صدایی نسبتا بلند صحبت کنید و نگران نباشید از این که گفته شما کمی با صحبت‌های گوینده قبلی همپوشی دارد. در ارتباطات امروزی تماس چشمی، عنصری ضروری در گفتگو محسوب می‌شود. در گفتگو، حالت بدنی هوشیاری و آرام از حالت خشک و غیر منعطف خوشایندتر است .

   موضوعی برای گفتن داشته باشید. ازرویدادهای جاری و اخبار دانشگاه مطلع شوید. اگر شماعلاقه‌ای تخصصی نسبت به موضوعی دارید،‌درباره آن صحبت کنید، به طوری که هم مبتدیان و هم متخصصان بتوانند گفته‌های شما را درک کنند. داستان یا لطیفه‌های جالب برای گفتن گرد آورید.

* شنونده‌ای مشتاق باشید.

از دیگران پرسش‌های باز پاسخ بپرسید، یعنی پرسش‌هایی که نتوان با گفتن بله یا خیر بدان پاسخ داد. پرسش‌های باز پاسخ با کلماتی مانند " چرا، چگونه، چی، کی "شروع می‌شود. به کسانی که می‌شناسید سلام کنید. در موقعیت‌های اجتماعی‌، به افرادی که به نظر خجالتی می‌رسند، نزدیک شوید.

 *تمرین کنید.

  از هرفرصتی که پیش می‌آید، برای بهبود مهارت‌های اجتماعی تان بهره بگیرید.

  از مشاور خود چه انتظاری می توانید داشته باشید

 شما می توانید انتظار کسی را داشته باشید که با علاقه به دل مشغولی های شما گوش کرده و کمک می‌کند تا درک بهتری از آنها داشته باشید و بنابراین بتوانید با راحتی و کارآمدی بیشتری با مشکلاتتان مواجه شوید. مشاورتان با جدیت به (مشکلات) شما پرداخته و مایل است شما با آزادی و بطور صریح مسائل مورد علاقه خود را مطرح سازید. مشاور از شما سئوالاتی را در مورد خودتان بصورت مستقیم و مشخص خواهد پرسید. از آنجا که مشاوران عقاید مختلفی در مورد نحوه تغییر مردم دارند, آنها از نظر میزان صحبت کردن در جلسات, تکالیفی که از شما خواهند خواست و تمرکزشان بر موضوعات با همدیگر فرق می کنند. اگر می خواهید بدانید که در جلسات مشاوره چه چیزی خواهد گذشت به طریق مختلف در آن باره بپرسید. مشاوران مهارت یا دانش "جادویی" ندارند و نمی توانند بطور مستقیم مشکلات شما را حل و فصل نمایند. مشاور می خواهد که با شما کار کند ولی آنچه را که خودتان می توانید انجام دهید, برای شما انجام نخواهد داد. به استثنای پیشامدهای غیر معمول (از قبیل خطر خودکشی) مشاور در رابطه با مسائل بیان شده از جانب شما به شدت راز دار خواهد بود و در موارد استثنایی فوق الذکر نیز موضوع را به صورت صریح با شما در میان خواهد گذاشت.

 مسئولیتهای شما در مشاوره

 مسئولیتهای اصلی شما در مشاوره عبارت هستند از شرکت منظم در جلسات برنامه ریزی شده, صحبت رُک و صریح در مورد آنچه که شما را رنج می دهد و انجام تکالیف منزل که توسط مشاور از شما خواسته می شود. انتظار بر این است که اگر قادر به عمل به تکالیف فوق نباشید, موضوع را با مشاور در جریان بگذارید. 

اغلب مشاوران از شما می خواهند که چیزی جدید یا "رویکردی متفاوت" را امتحان کنید. یک چیز دیگر که مشاورتان از شما انتظار دارد این است که آماده آزمایش و تلاش برای انجام کارها باشید. بدون اینکه سعی در نتیجه گیری شتابزده داشته باشید. همچنین انتظار می رود که در صورت حل مشکلاتتان موضوع را به اطلاع مشاور خود برسانید و البته اگر پیشرفتی نیز در خود مشاهده نکردید, مشاورتان را مطلع سازید. این موضوع بسیار مهم است، مشاورتان به شدت خواهان بهره گیری شما از مشاوره است.

 مشکلات معمول در مشاوره

 یکی از گامهای مشکل در مشاوره زمانی است که شما برای اولین بار یک مشاور را ملاقات می‌کنید. تصمیم به رفتن برای مشاوره، گام اول در فرایند تغییر است. وقتی این تصمیم را گرفتید ساز و کار تغییر به جریان خواهد افتاد. در فرایند تغییر نحوه تفکر, احساس یا رفتار خود, باید بکوشید تا شیوه های جدید انجام کارها را امتحان نمائید. این ممکن است شما را مضطرب یا ناکام کند. همچنین در طی مشاوره امکان دارد به این نتیجه برسید که چیزهایی که قبلاً شما آنها را فقط به صورت مثبت یا منفی می دیدید, کاملاً متفاوت هستند. چالش یا محدودیت های مذکور نیز ممکن است در شما احساس ناکامی بوجود آورد, اما با پذیرش و تمرین متوجه می شوید که قادر به برطرف کردن محدودیت ها و نقاط ضعف خود بوده و جنبه هایی جدید و مهیج در خود, خواهید یافت.

 گامهای آماده شدن برای بهره بردن از مشاوره

 _ آماده تمرکز بر مشکل یا موضوع خاصی باشید.

_ آماده (رفتن به) جلسات مشاوره باشید.
_ به جلسات مشاوره ای خود توجه کرده و نقش فعالی در آن داشته باشید.

 _ تکالیف منزل خود را انجام دهید (یا حداقل سعی خود را بکنید).

 _ اگر احساس می کنید از مشاوره سود نمی برید, موضوع را به مشاور خود بگوئید.

 هدف این بروشور چیست؟

 تجربه کردن در طی زندگی امری معمول است. در هر مقطع زمانی ممکن است شخص جهت شناخت بهتر خود و مواجهه با نگرانی هایش نیازمند کمک یک مشاور یا درمانگر باشد. برای کسانی که بدنبال مشاوره هستند این بروشور مروری کلی بر فرایند مشاوره _ چه انتظاری از مشاور می رود, مسئولیت های مراجع در فرایند مشاوره _ گامهای استفاده بهتر از مشاوره و مشکلات احتمالی که ممکن است در طی مشاوره ایجاد شوند را فراهم می سازد.

 مشاوره چیست؟

 به زبان ساده, مشاوره عبارت از هر نوع ارتباطی است که در آن یک شخص به شخص دیگر برای فهم بهتر خود و حل و فصل مشکلاتش کمک می کند. دوستان و بستگان نوعی مشاوره ارائه می دهند, همین طور افراد مذهبی, راهنمایان تحصیلی, معلمان و خیلی از افراد دیگر نیز همین کار را می‌کنند. کارشناسان دفاتر مشاوره بدلیل آموزش وسیع خود در روان شناسی و رفتار انسانی مشاوره هایی متفاوت با دیگران ارائه میدهند. آنها تجارب وسیعی در ایجاد روابط یاورانه و در کار با مشکلات مختلف دارند.